Презентация книги

Презентация книги “Смысл жизни” о жизни и деятельности В.А.Казимова (1927-2009)

Танкент, 15.04.2019г.  Зал заседаний Фонда “Нуроний”  

Шароф Ортыкович Убайдуллаев открывает заседание посвящённое презентации книги.
Шароф Ўртиқович Убайдуллаев мажлис очилишида

Шароф Ортиқович Убайдуллаев – “Нуроний” жамғармасини  райисини муовини

Шу китобни ўқиб, Воҳид Охунович тўғрисида ва Воҳид Охунович ўзлари берган мулоқотлари билан танишиб , мен янгидан Воҳид Охунович билан танишдим. Шаҳар газетасининг бош редактори сифатида ишлаган бўлсам ҳам, Воҳид Охунович билан янада чукурроқ танишдим. Воҳид Охуновичга ўхшаган инсонларни билиш учун, уларнинг ҳаётига чуқурроқ эътибор бериш керак экан. Мен ўша пайтларда горком бюроси аъзоси сифатида ишлаганман . Жуда қаттиқ вақтлар бўлган, талабчанлик нуқтаи назардан.

Шунақа бир жанговор ташкилот- Тошкент шахар кенгаши бор эди. Бизни , матбуотчиларни, марказкомда, даврамизда утирган Азиз Оппоқович назорат  қилиб турар эдилар. Бундан ташқари  Оқил Умирзоқович Салимов, бизнинг устозимиз, контроль қилар эдилар. Қолаверса, Шароф Рашидович Рашидов  газетачилар эътиборига битта гаплари бор эди: “Қўлингизнинг тозалигини газета саҳифаларидан биламан”. Бу жуда чуқур гап . Шунинг учун, бугун бизга китоб орқали тарихимизни,  ёшлигимизни қайтариб берган буюк рахбаримиз, давлат арбоби, жамоат арбоби Воҳид Охуновичга рахматлар айтамиз.  Манашу  китоб туғилгани муносабати билан ҳаммаларингизни шоғирдлари номидан чин дилдан табриклайман.

 Ҳурматли ўртоқлар, мана шу китоб келганда бизнинг “Нуроний” жамғармаси райиси Шуҳрат Илҳомович Жалилов узоқ мамлакатда, ҳам отпускада, ҳам даволанишда эдилар.  Шу бугунги тадбирни режалаштирятганимизни телефон орқали эшитгач, айтдилар: “Мен етиб боришга харақат қиламан”.  Кеча учиб келдилар.  Бугун давлат миқёсидаги жуда катта тадбирда қатнашиб, 15 дақиқага кеч қоламан деб айтилар, узрларини билдирдилар. Шунинг учун у киши келиб, бугунги тадбирнинг расмий қисмини  ўзлари очиб берадилар. Унгача Воҳид Охуновичнинг хаётларидан видео лавҳаларни кўрсатмоқчимиз. Расмий кисмни кейин Шуҳрат Илҳомович  келишлари билан давом эттирамиз.

Воҳид Охунович Козимов интерьвьюсидан видеолавхалар мажлис катнашчилари этиборида
Фрагменты видеоинтервью Вахида Ахуновича Казимова вниманию участников презентации

Шуҳрат Илҳомович Жалилов – “Нуроний” жамғармасининг райиси

Шухрат Ильхамович Жалилов председательствует на презентации книги
Китоб тақдимоти Шухрат Ильхомович Жалилов райислигида

Ассалому Алайкум, хуш келибсизлар, ҳурматли меҳмонлар. Ишончим комилки, бу китоб ёшларимиз учун жуда катта, ўринли ва аҳамиятли  деб ўйлайман. Шунинг учун бу китобни ёзган муаллифларга мен ўз миннатдорчилигимни билдираман, нуронийларни номидан ҳам  миннатдорчилигларини билдираман.  Бу ерда шунча улуғ инсонлар ўтиришибдики, мана шундай китоблар кўп ижод бўлади, деб уйлайман.

Албатта сизлар тинчиб –тинчимаган инсонлар,  нуронийларимиз ҳали ёшларимиз учун  Воҳид Охуновичдақаёқ ҳали кўп хизмат қиласизлар, деб уйлайман. Шунинг учун мана бугун  Воҳид Охуновични эслаб, у киши ҳақида ўз фикрларингизни айтиш учун еғилган эканмиз,  уйлайманки агарда бу китобни муаллифи кириш сўзи билан , китоб ёзилиши тугрисида фикирларини билдирса мақсадга мувофиқ бўлади.  Эркин ака, марҳамат, сўз сизга.

Эркин Вахидович Казимов

Эркин Вахидович Казимов представляет книгу
Эркин Воҳидович Козимов китоб ёзилиши ҳақида

Спасибо. Это не только я работал над книгой, это труд большого коллектива авторов. Прежде всего, разрешите поблагодарить от имени нашей  семьи вас за то, что вы нашли время и возможность сегодня собраться и отметить этот день памяти Вахида Ахуновича. Особенно я хочу поблагодарить Шухрат Ильхамовича Жалилова, фонд «Нуроний», который всегда с такой чуткостью, заботой, вниманием относятся к ветеранам. Два года назад, когда папе исполнилось бы 90 лет, я просто зашёл к Шухрату Ильхамовичу и сказал, что мы проводим мероприятие, посвящённое этой дате,  в Уртасарае, в республиканском санатории ветеранов войны и труда. Путёвки в этот санаторий оплачиваются государством и со всего Узбекистана туда приезжают ветераны поправлять здоровье. Мы планируем там угостить их праздничным пловом. И я попросил Шухрата Ильхамовича опубликовать небольшую заметку в многотиражке о Вахиде Ахуновиче. На что Шухрат Ильхамович сказал, что ты говоришь. Вахид Ахунович был нашим учителем. Мы опубликуем большую статью о его жизни и деятельности  в республиканской газете «Нуроний». Катта мақола, газетанинг  бош бетида чиққан. Шуҳратака, сизга катта раҳмат. И вообще по какому бы вопросу к ним не приходишь, всегда найдёшь отклик. Когда стал вопрос о презентации я пошёл к Шухрату Тухватовичу Нусратову посоветоваться, где как будем проводить мероприятие. Он сразу сказал, поехали к Шарофака в фонд «Нуроний», посоветуемся с ним. Шарофака на наш вопрос ответил, что если бы вы провели это мероприятие в другом месте, минуя нас,  фонд «Нуроний» был бы обижен на вас.     Только здесь,  с участием всех кто работал с Вахидом Ахуновичем и знал его хорошо, будем проводить это мероприятие. Шу билан ўзлари ташаббус, кўрсатиб ишларни юргизвордилар. Аввалон бор сизларга катта рахмат, Воҳид Охуновични шунчали ҳурмат қилиб, вақтларингизни аямай шу даврага еғилганларинг учун. Мен учун шу даврада сизлар билан бўлиш катта шараф!

Нашр бўлrан китобимизrа назар ташласак, китобни ёзиш тўгрисидаги фикр биринчи маротаба 1997 йили ҳаёлимrа келrан. Бунrа ўша йили Козим Носирович Тулаганов шахсий ташаббуслари билан шахар хокимияти биносида, мажлислар залида ўтказилrан Воҳид Охуновичнинг 70 йиллик юбилей тантаналари сабаб бўлrан. Минбарга чиққан ҳамкасабаларнинr Воҳид Охунович тўгрисидаги маърузаларини эшитиб, мен китоб ёзиш заруриятини ҳис қилдим. Мана шу маърузаларни бир туплам қилиб нашр этиш кераклигини уйладим. Кстати сказать, Казим Насырович за эту свою инициативу чуть было не поплатился должностью. Его обвиниле в том, что проведённое чествование не было согласовано с руководством республики.

Дадамиз  77 ёшни карши олганларида баъзи бир воқеалар хотираларидан ўчиб кетаётrанини ҳис килдик. Шунда биз, оила аъзолари у кишига мурожаат килдик:  «Сиз ҳаётда кўп нарсани кўргансиз,  ажойиб инсонлар билан учрашгансиз,  шаҳарда бўлrан ўзгаришлардан ҳабардорсиз, бу катта ҳаётий тажриба. Утган давр воқеалари ҳақида ҳеч бўлмаса китоб учун эмас, балки неваралар, жиянлар, кавму қариндошлар учун ёзма равишда мерос қилиб ёзиб беринг». «Мен билан сухбатлашиб утирадиrан дилкаш бир одам бўлсайди, менга савол берсаю, мен укишига жавоб қайтарсам. Менга осонрок буларди»,- дедилар.

Бу илтимосларини мен учун қадрдон дўстим, акамдей инсон, таниқли тележурналист Мухтор Ғаниевич Ғаниевга етқаздим. Мухторака: “Мен тайёрман даданrиздан интервью олишга”. Мухтор акага катта рахмат, ўзлари алоҳида дадамизнинг уйларига бориб, хар келишларида бир соат, бир ярим соат давомида интервью олардилар. Сунгра Воҳид Охуновичнинг ёшларини инобатга олган ҳолда, бир икки кун дам беришни лозим топиб, сўнrра видеокамераларини кўтариб ўз ташабусслари билан дадамнинг  олдиларига келиб суҳбатни давомэттирардилар, суҳбатлашардилар. Шу билан 12 соатлик видео интервью бўлди. Уша видео лавхаларини қурганимда Мухтор Ғаниевичга тан бериш керак, Воҳид Охунович бўлди энди, Мухторжон, деб суҳбатни тўхтатардилар. Бунrа Мухтор акам: “Йуқ ҳали ҳайкаллар тарихи бор, микрорайонлар қурилиши бор, путепроводлар, аэропорт биноси”,- деб, синчковлик билан ҳамма бўлган воқеаларни еғиб олдилар.

Э.В.Казимов во время выступления
Э.В.Козимов марузаси

Лекин 2000 йилларда ҳаёт ўзгариб кетиб, ўтган бутун бир давр ҳақида ҳеч қаерда сўзланмасди, ёзилмасди, нашр этилмасди. Тошкентда Метроси курилишининг 30 йиллиги муносабати билан  Москвадан берилган ТВ кўрсатувида  Георгий Минасович Саркисов  5 дақиқали маърузаси билан иштирок этиб Тошкентга қайтганидан сўнг уни анча сарсон қилишган.

Оҳири Георгий Минасович Калининградга, ўғлининг  олдига кўчиб кетиўга мажбур бўлган.

Бу энди 2010 йиллар булса керак,  ёзилган видеоинтервьюни мен мустақиллиқдан кейин туғилган жиянларга, болаларга, кариндошларга кўрсатсам, ҳаммаси олий малумотли, институтларни битирган, улар ҳайрон бўлиб, менга қараб: “Биз  мустаккиликдан аввал Узбекистонда ҳеч нарса булмаган, деб юрардик. Ахир метрони биринчи йуналишлари ҳам, Халклар дўстлиги саройи ҳам, телеминора ҳам мустақилликдан кейин қурилди, деб уйлардик”,- дея таажжуб билдиришди. Шу даражага етиб борган. Уша маҳалда сиёсат шунга бориб, шу даражага бориб қолган эди.  Назаримда тўкис жамиятни ўзи бўлмайди. Ҳар қандай жамият ҳам ўзининг ижобий ва салбий жиҳатларига эга бўлади. Лекин бўларнинг ҳаммаси  ҳалкимизнинг тарихи бўлиб, уни унутмаслигимиз лозим, деган фикрдаман.

10 йил аввал, 2009 йили роппа-роса 14 апрелда  Воҳид Охуновичнинг  умрлари узилган. Ўша кунлари оиламиз катта жудоликни бошдан кечираётган бир пайтда сизлар хаммаларинг  биз билан бўлиб, барча тадбирларда катнашгансизлар, сизларга катта раҳмат, биз буни ҳеч қачон унутмаймиз. Шавкат Миромонович ҳам бунга бепарво, бефарқ бўлмадилар. Оиламиз иккиланиб турганида, чунки баъзилар Воҳид Оҳуновични “Тешик копкок” қабристонига қўйямиз дейишса (қариндошлар кўпи уша жойда кўмилган), баъзилар минор кабристонига дейишди. Масала охири бориб Шавкат Миромоновичга тақалганда, у киши Чиғатой қабристонига қўямиз, дедилар. Энди Чиғатой қабристонига қўйиш учун 1нчи раҳбарнинг руҳсати керак эди. Шунда Шавкат Миромонович мен маъсулиятни, ваколатни ўз зиммамга оламан, керак бўлса ўзим жавоб бераман, дедилар. Бу жасоратларини, бунинг  баҳосини жуда яхши тушунамиз. Биз кейин Хожиакбар ака билан биргаликда қабристонда ўша жойни танлаганмиз. Воҳид Охунович 1985 йилда горисполкомдан кетган эдилар, бу энди 2009 йилда бўлиб ўтаётган воқеалар, орада  сал кам 25 йил вақт ўтиб бўлган. Шунга карамай, Бош вазир сифатида қанчалик банд бўлишларига қарамай, Шавкат Миромонович уйимизга  келиб оиламизга  хамдардлик, таъзия  билдирдилар. Шу қилган яхшиликлари юзасидан мен миннатдорчилик билдирятган бир пайтда, у киши менга: Сиз уйламанг, дадангизнинг  шаҳарда обрўлари, хурматлари шундай юқори даражадаки, биз шу ишни қилмаганимизда шаҳар аҳолиси, актив бизни тушунмасди». Бундан ташқари баъзи бир раҳбарларнинг уйдирма даъволарига қарамай 80 ёшга кирган пенсионер Воҳид Охуновични бир неча бор асраб колганлар: “Вызовите Казимова в прокуратуру, возмите с него объяснение почему весь город засадили чинарами и тополями”. Тағин бошка сафар: “Вызовите и возмите объяснение у Казимова почему на углу пересечения космонавтов и полторацкой напротив бывшей кенафной фабрики поставили 4 этажный жилой дом”,- ва ҳоказо ва ҳоказо. Ҳар сафар Шавкат Миромонович йул топиб, ё Воҳид Охунович касал, ёки  стационарда, тоби йўқ деб, уйдирма даъволарrа йул бермай  сақлаб колардилар. Бу олижанобликларини биз унутмаймиз. Шундай даврлар ҳам бўлган…

Янrи вақтлар келиб Шавкат Миромонович ташаббуслари билан қисқа муддат ичида жамиятимиз тубдан ўзгариб, ватанга садоқатли инсонлар ҳаёти ҳақида ибрат сифатида сўзлаш мумкин бўлган очик жамиятни яратганлари учун куплар Шавкат Миромоновичга алохида миннатдорчилик билдиришяпти, шулар ичида бизнинг оиламиз ҳам.

Ҳуллас тағин бир қанча вақт ўтиб, мана бу ерда Шавкат Тўраевич Тўлаганов ўтирибдилар, бу кишини ҳам ҳамма танийди, бир учрашганимизда, дадангиз тўғрисида ёзмайсизларми китоб, деб қолдилар. Дадангиз жуда улуғ инсон булганлар. Хали ҳам биз оғайнилар билан учрашганимизда Воҳид Охунович билан ишлаган, мулоқотда бўлrан одамлар эслашади. Шунда мен Шавкат акага,  Мухтор ака 12 соатлик Воҳид Охуновичдан интервью олганлар. Лекин замондошлар хотирасини энди билмадим ким ёзиб беради, дедим. Шунда у киши : “ Ие, сиз уйламанг, дадангиз тўгрисида ёзадиганлар кўп . Мен сизга рўйхат қилиб бераман”. Бир неча кундан сўнг рўйҳатни бердилар. Воҳид Охунович билан бирга ишлаганларнинг манзиллари, телефонлари билан. Кейин билсам, бу руйхатни  М.Х. Юсупов билан биргаликда тайёрлашган экан. Мана М.Х.Юсупов  ҳам бугун шу даврада . У киши Воҳид Охуновичнинг муовинлари буганлар, кейинрок эса тиббиёт вазири муовини бўлиб ишлаганлар. М.Х. Юсупов ўз хотираларини ёзганлар бу китобда. Шу билан тағин бир канча вақт ўтди. Шавкат ака  билан учрашганимизда: “Нима булди, китоб ёзилиши кай даражада?”,-деб сўраганларида  саволларига, йўқ, ҳеч кимга телефон қилганим йўқ., дедим.  Одамларга телефон қилиб,  дадам туғрисида мақола ёзиб беринглар, дейишга ҳижолат бўляпман.  Шунда у киши: “Тушунарли, бўлмаса мен сизга серғайрат  бир мутахассис топиб бераман, анча-мунча бу ишлардан хабари бор дедилар. Шу билан Усмон ака билан бирга менга Илхом акани тавсия қилишди. У кишига рўйҳатни бердим. 3-4 кундан кейин Илҳомака олдимга келиб, Эркин ака, бирорталари ҳам йўқ дейишмади, аксинча бу инсон тўғрисида албатта ҳотираларимизни ёзамиз деб шу билан иш юришиб кетди. Ильхом акадан илтимос қилдимки, замондошлар билан гаплашганизда айтинг, умумий гаплар камроқ бўлсин, бир иккита эпизод бўлса, Воҳид Охуновичнинг фазилатларини, хислатларини курсатадиган, ўшанинг ўзи кифоя. Кўплари ўзлари ёзишди, баъзилари Ильхом акага интервью беришди. Илхомака уларнинг сухбатларини адабийлаштириб, коғозга тушурдилар. Шу билан замондошлар хотираси ҳам тайёр бўлди. Китоб чиқарилишида Илҳом аканинг ҳам хизматлари бор. Замондошлар, редакторлар, нашриётчилар, таржимонлар, бадиий редактор билан бўлган алоқаларни менга  узлуксиз таъминлаб турди. Шу ишларда нафақат ўзлари,  балки дадалари ҳам ёрдам бердилар. Дадалари Фалсафа фанлари доктори Иброҳим ака Каримов китобга рецензия ёзиб бердилар. Китоб тўлик булиши учун қариндошлар номидан аямиз “ Ҳамнафас” , тоғам Насим ака “Бутерброд” деган мақола ёздилар. Мен хам “Менинг отам” ва жияним Тимур “Менинг бобом” деган мақола ёздик ва бу мақолалар ҳам китобга кирган.

Хожиакбар Расулов Муродхожи Артыкходжаев Иброхим Каримов на презентации
Ҳожиакбар ака Расулов Муродҳожи ака Ортиқҳўжаев Иброҳим Каримов мажлис катнашчилари

Ҳожиакбар ака, Муродхужа ака билан бирга бизни тебратиб туришди, качон энди китоб чикади, жуда чузилиб кетдику, деб биздан хабар олиб туришди. Шу билан китоб хам тайёр бўлди. Унинг илк нусхаси биз редакторга ўқиб чиккани бердик. Эртасига у киши бизга телефон килиб, жуда қизиқарли китоб бўлибди, дедилар. Мен тўхтамасдан кечқурун соат 9 дан  уқишни бошлаган бўлсам, саҳар  соат 4да  тугатдим. Энди тағин менга 4-5 кун берасизлар, чунки мен мутоаалага  қизикиб вергул, орфографияларни текширишим кераклигини унутибман. Бундан ташқари мен Шавкат Тураевичдан  илтимос қилдимки, сиз бу сиёсий томонларини кўриб беринг деб, балки мен баъзи бир ҳолатларда ошириворгандирман эҳтирозларга берилиб.  Ҳар ҳолда сизнинг тажрибангиз менга қараганда кўпроқ, дедим. Шавкат ака менга эртасига қўнғироқ  қилиб, тўҳтамасдан уқибман, дедилар, шунчали қизиқарли  китоб бўлибди. Мен ўзим Замондошлар ҳотираларини уқиганимда, Отам тўғрисида бўлиб ўтган воқеаларни шундай  самимийлик билан ёзгансизларки, беихтиёр кўзларим ёшга тўлиб, ўпкам тўлиб-тошиб кетарди. Дадамиз сизларнинг қалбларингизда, юрагингизда, хотираларингизда ҳаёт. Сизлар бор сизлар, бу демак мен учун отам ҳаёт деганидир. Сизларга катта раҳмат Воҳид Оҳуновични эслаганларинг учун ва чуқур таъзим.

Номонхон ака Аббосхонов ва С.С. Неъматов мажлис қатнашчилари
Н.К. Аббасханов и С.С.Негматов участники презентации

Сизлар Ўзбекистон фаҳрийлари, сизлар Ватан учун кўп мехнат қилгансизлар. Сизлар катта ҳаёт тажрибасига эга сизлар. Сизлар ҳам узингиз ҳақингизда китоб  ёзсангиз жуда катта иш бўлар эди. Китоб бўлмаса ҳам, балки ёзма равишда болалар учун , невараларга , жиянларга мерос қилиб қолдириш учун. Сизларнинг якинларинг, болалар, жиянлар албатта ўқийди. Чунки сизлар  оилангизни фаҳри, капитали десак ҳам бўлади. Ҳаммада ҳам юкори лавозимларда ишлаш имконияти бўлмайди, сизларнинг ҳаёт тажрибангиз ёшларга керак. Шу нуқтаи назардан мен китоб ёзилишидаги ишни бир неча муаммоларга тўхталиб ўтмоқчиман. 2018 йили февраль ойида бошлаган бўлсак нашриётчилар ўша йили 9 май байрамига китобни нашр килиб чикарамиз деб, режалаштиришди. Бир оз вақт ўтгандан сўнг мен энди килинаётган ишларни кўриб чикиб, ҳафсалам пир бўлди.

Бутун қилинган ишлар ҳом. Шу ҳолатда китобни чиқарсак шарманда бўламиз, деб ишларни тўхтатдим.  Видеолавҳалар коғозга тушганда кўп жойлари умуман йўқ. Видео лавҳаларни қоғозга кўчиришида уларнинг мазмуни ҳам. Воҳид Охуновичнинг видеодаги гапларини янгидан сўзма-сўз тикладим.  Эҳтиросли  жойлари силлиқ қилиб ташланган. Кўп жойда  аксарият воқеаларнинг қизиғи қолмаган.  Биринчи вариантда рус тилига ўгирилган  мақолаларнинг  купи компьютер таржимаси шаклида бўлган.  Иккинчи таржимон ҳам эплолмади, оҳири учинчи таржимон аниқ, туғри таржима қилган, лекин китобхонларга уқиш ўчун ноқулай, барибир адабий таржима бўлиши шарт экан, чунки ўқиганингизда ҳудди ёш бола ёзгандай булиб колган.  Кўп жойларда Воҳид Охуновичнинг гаплари беш-олти сўз билан айтилган, воқеа китобхонларга тўлиқ бир тассавур етқаза олмаганни  учун, шу жойларни кенгайтириб, бошқатдан ёздирдик, чунки Воҳид Охунович айтиб берган баъзи вокеаларни бир неча маротаба эшитганмиз. Нимаrа китоб шунчалик хом бўлиб чиқишини ўйласам, бунинг сири ҳам очилди. Чунки шу ишларrа жамланган инсонлар ҳаммаси професионал, редактор буладими, корректор буладими, таржимачиларнинг яхшиси  бўладими. Билсам, булар ҳаммаси узининг асосий хизмат қиладиган иш жойлари бор, давлат идораларида. Уларнинг вақтлари умуман йўқ. Улар учун бу тирикчилик. Шунинг учун иш натижаси ҳам пала-партиш. Бўлмаса ҳаммаси жуда уста мутаҳассис. Масалан рус тили редактор корректори жуда уста. Лекин ундан кейин ҳам бир 60 фоизини ўзим бошқатдан ўзгартирганман. Шу ишни қилмаганимизда китобхонларга ўкиш кийин бўлиши мумкин эди ва китобни қизиғи ҳам колмас эди. Агарда текстга бирорта мутаҳассис қўлини теккизса, ундан сўнг албатта яна бир бор қилинган ўзгартиришларни текшириш керак экан. Шу билан мен 28 маротаба уқиб чикибман китобимизни. Бу китобда биз бир янгилик киритдик .  Бизнинг ёшлар кўплари рус мактабда ўкиган, институтларни  ҳам рус тилида таҳлил олишган. Шунинг учун биз китобнинг ҳар бетини иккита колонкага ажратиб, бирини узбек тилида, бирини рус тилида  чиқардик. Китобхонларга осон бўлиши учун.  Бундан ташқари куп мемуарларда олдин уша инсон тугрисида ёзилади ёшлигидан бошлаб. Шунинг учун китобхонларнинг  кўпи ўқимасдан, фақат расмларни кўриб варақлашади. Менинг таклифим буйича биз олдин замондошлар хотирасини кўйдик. Шунда китобхонлар қисқа эпизодларни уқиrанда, ўша одамнинг хаётига қизиқиш пайдо булади. Замондошлар  хотираларининг аксариятида ҳам  зўр эпизодларни бошига қўйворганмиз. Сизлар билан ўртоқлашмокчи бўлган масалалар шундан иборат эди. Масалан мендан ёрдам керак бўлса мен тайёрман.

Сизларни курганимдан ниҳоятда хурсандман, сизлар ватан учун кўп меҳнат қилгансизлар, кўnлаб ҳаёт кийинчиликларидан ўтиб, мурраккаб синовларга бардош бериб, гузал хизматларинг билан Эл юрт эътирофига сазовор булгансиз. Эндиликда эса кўп йиллик сай-харақатларинг самарасидан баҳраманд бўлиб яшаб келмоқдасизлар. Бундан кейин ҳам юксак таҳсин ва эҳтиромларга сазовор бўлиб, роҳат-фароғатликда умр кечириб юринглар. Этиборингиз учун раҳмат!

Азиз  Апакович Тураев –Узбекистон маданият институтини ректори

Выступление Азиза Апаковича Тураева
Азиз Апокович Тураев марузалари

 Эркинжон жуда қисқа ва яхши гапириб бердилар. Мен битта нарсага эътибор бердимки, асосий мақсадимиз  Воҳид Охуновичнинг инсоний фазитлатларини кўрсатиш, дедилар.     Мен ҳам бу китобни варақлаб чиқдим,   тўғрисини айтсам ҳали тўлиқ  ўқиганим йўқ, айрим жойларини ўқиб, ҳақиқатда Воҳид Охуновичнинг инсонийлик фазилатлари жуда яхши ёритилган, деб айтиш мумкин. Бу ерда ўтирган ўртоқлар Воҳид Охуновични  кўпми, озми ҳаммаси яхши билишади. У кишининг ишга бўлган муносабати, одамларга бўлган муносабати, бу идора жараёнида бўладими, шаҳсий сухбатларда бўладими, ҳаммаси аён. Бу кишининг кимлигини биринчи навбатда қўшнилари ҳам билади. Биз  30 йил атрофида Воҳид Охуновични билан битта маҳаллада қўшни бўлиб яшардик. Мана Аъло Максумович ўтирибдилар , Санобар Ҳўжаева ўтирибдилар, яна бизнинг маҳалладан анча вакиллар ўтиришибди. Воҳид Охунович билан 30 йилдан ошиқ битта жойда яшадик. Биринчи навбатда раҳбарнинг кимлигини, унинг қандай юришини, қадам қўйишини қўшнилар ҳаммадан яхши билади. Шуни айтиш мумкинки Воҳид Охунович доимо одамлар билан бирга эди. Ҳаётда нималар булмайди..  Тўйлар бўлади, кўнгилсиз воқеалар бўлади, барибир Воҳид Охунович ҳамма билан бирга бўлган. Узини четга олмаган. Улардаги инсонийлик юксак даражада эди.  Мен энди Воҳид Охунович билан кўп мулоқотда бўлганман. Марказкўмда ишлаб юрганимизда , ижодкорлар учун шароитлар яратиш, уйлар қуриш, ижодий уюшмалар  учун бинолар барпо этиш, устахоналар очиш масалалари билан шуғунланганмиз. Ҳаммасининг бошида Воҳид Охунович турганлар. Тошкент фестивалини ўтказиш осон бўлмасди. У вақтни бу ерда утирганларнинг кўпчилиги яхши билишади. Фестиваль бир кун бўлмасди , 10 кун бўларди.  Бутун шахар буйича мехмонларнинг бормаган жойи колмасди, 500 -600 нафар одам. Шаҳар буйича бу ишларнинг ҳаммасига раҳбарликни Воҳид Охунович олиб борардилар.  Ёрдамни шу кишидан сўрарди

Воҳид Охуновичнинг энг яхши фазилатларидан, бири шуки бирор нарсани  илтимос қилиб сўрасангиз,  у киши хеч қачон йуқ деб жавоб бермаган.У киши ниҳоятда ўта маданиятли, ўзини босвоган, камтарин, виждонли инсон эди. Мен бир воқеани  айтиб бераман. 1978 ёки 1979 йилда Халима Худойбердиева Москвадан адабиёт институтини тамомлаб Тошкентга келди. Шу вақтда унинг уч ёш боласи бор эди. Бир йилда 3-4 квартирани алмаштириб, ижарада турар эди. Бир маротаба олдимга келиб қолдида, ман у кишини Сирдарьё областидан яхши билар эдим. Гаплашиб ўтирганимизда кўзидан ёш чиққандай бўлиб, айтдики : “Мен  жуда қийналиб кетдим, шароитимиз йўқ, дурустроқ квартира ҳам топиб бўлмайди, унга тўлаш учун маблағ ҳам йўқ”. У вақтда, нима энди илк қадам қўяётган ёш шоир. Мен ўзининг олдида Воҳид Охуновичга телефон қилдим. Бу бўлган воқеа. Воҳид акага дедим: “Мана ёнимда, кабинетимда Халима Худойбердиева ўтирибди, бу ёш шоира, лекин ўзбек адабиётида келажаги порлоқ”. Гапимга Воҳид ака: “ Ие Азизжон мен, Халима Худойбердиеванинг ижодидан ҳабардорман. Халимахонни менга юборинг”,- дедилар. Шу заҳоти мен Халимахонни Вохид Охуновичнинг қабулига жунатдим. Бир ҳафтада, бир хафтани ичида,  мана бу хозирги Ц-5 даги пожарний биноси борку , шунинг қаршисида 5 қаватли бино қурилган. Шу бинодан 4 хонали квартирани олдириб бердилар. Бир хафтанинг ичида. Мана қаранг,  бу кишининг ижодкорларга, инсонга бўлган муносабатини. Бунақанги инсонийликни , бунақанги масалани тез ҳал қилишни Воҳид Охуновичдан ўрганиш керак эди.

Воҳид Охунович ҳамма билан мўлойим муносабатда бўлган. Жуда кўп тадбирларда бирга бўлганмиз. Маҳалламизда жуда кўп кўришиб турар эдик. Бу киши  жуда виждонли, тоза, энг муҳими сотқин бўлмаган. Бу одамнинг мана шундай ёруғ сиймоси қалбларимизда муҳрланимб қолган. Меҳнат қилиб, шундай  видеоинтевью олган Мухторжон  Ғаниевга,  китобни нашр қилиниши бошида турган Эркинжонга ва бу ишга ўз ҳиссасини қўшган инсонларнинг барчасига, шуниннгдек Шуҳрат Илҳамовичга ҳам миннатдорчилик билдираман. Воҳид Охуновичнинг жойлари жаннатда бўлсин.

Булутбек Бекмирзаев – Ташгорисполкомда райис муовини бўлиб ишлаган

Аввалон  бор бизни ҳаммамизни жам килиб еғганларингиз учун катта раҳмат. Мен Воҳид Охунович билан исполком тизимида 12 йил ишладим. 10 йил Фрунзе районида, райисполком раиси бўлиб ишладим. Ёш йигит эдим шу ишга ўтганда. Исполкомга ишга утаётганимда бир инсоннинг гапи  хотирамда қолган. У ҳам бўлса бизнинг устозимиз, отахонимиз Мирза Махмудович Мусахонов сўзлари эсимга келди. У кишининг олдиларига суҳбатлашишга кирсам, айни комсомоллардан чиққан пайтим,менга шундай дедилар: “ Сиз биласизми қаерга ишга кетяпсиз? Бу шудай ташкилотки, битта инсон ҳам туғулса, инсон дунёга келди деб ҳужжат беради. Одам дунёдан ўтса ҳам хужжатни ўша ташкилот беради. Мана шу оралиқда бўлган  яхши-ёмон ташвишларнинг  ҳаммаси, инсоннинг бошида нима бўлса сиз шу ерга бош-қош бўлиб юрасиз. Буларнинг иши борми ,  уйи борми, исидими,  овқати борми, ташвиши борми- ҳаммасига райисполком жавоб беради”.

Б.И. Бекмирзаев марузаси
Выступление Б.И.Бекмирзаева

Энди мен Воҳид Охуновичнинг ўзлари туғрисида айтсам, бир ҳафтада икки маротаба , бундан ташқари расмий равишда, шанба куни штаб ўтказардилар. Биринчи масала торговля, совда-сотиқ. Ваҳоланки райисполкомнинг райиси хисобот  берарди, бугун  районда озиқ-овқат магазинида гушт борми, сут борми, нонни неча тури бор, вахо казо, вахо казо. Шунака  отчётлар бўларди. Иккинчиси,  кор кетмасдан туриб келаси  қишга тайёргарлик бошланарди. Энди Воҳид Охуновичнинг   лавозимлари шудай бир ташвишли жой эди. Ҳар кандай бало у кишинининг ташвиши эди. Шунга чидам бериб, биз бу кишини бирор маротаба 5-6 соат давомида штаб мажлисини ўтказганларида,  кўз очиб юмганларини билмаймиз. Бу инсоннинг турган битгани хизматда. Қай махал бўлмасин биз у кишининг хизматини кўрар эдик. Кейин мен ростини айтишим керак, қаттиққўл раҳбар эдилар. Агарда қаттиққўл одам бўлмаса хеч нарса булмасди, бизнинг масулиятли лавозимларимизда. Отчёт,отчёт, текшир- текшир, кейин исполком тизимига бир йилда 18,5 мингта  ариза  тушарди. Бу 18,5 минг тақдир, 18,5 минг бир инсон ташвишлари. Воҳид Охунович шу масалани  ҳам назорат килардилар. Менга савол берардилар : “Сиз бу аризада ёзилган масани, ҳал килишдан аввал ўзингиз  жойига чиқиб масала билан таништингизми? Бориш керак, кўриш керак, кейин масалани ёки ўртага куйиш керак, ёки жойида ҳал килиш керак”. Шундай  ажоиб инсон эдилар. Ёшлигимдан бу киши билан шунча ишладик, мен улардан миннатдорман, горкомдан бу кишининг  кулларида ўсдим. Турган билганлари тажриба, кейин ниҳоятда камтарин инсон эдилар. Баъзида қаттиқ гапирсалар ҳам, бизга келгусида яхши сабоқ бўлсин деб қилардилар. Ўзтозимнинг  оҳиратлари обод бўлсин.

Аъло Максумович Хўжаев – Партия ва комсомол фаҳрийси, Тошкент области партия қўмитасини котиби лавозимида ишлаган

 Один из великих классиков написал, что память о прекрасно прожитой жизни вечна. Может это гипербола, ничего вечного в этой жизни нет. Я полагаю, что Вахид Ахунович прожил такую замечательную жизнь, он так много сделал для общества, для Узбекистана, что конечно, память о нём будет на очень долгие годы и десятилетия.  Благодаря этой великолепной книге, фильму, который запечатлел наиболее интересные моменты его высказываний и его жизни. Я никогда не работал под руководством Вахида Ахуновича, но в тоже время я не могу  похвастаться, что я им руководил. Я был в вышестоящей партийной организации. Имполкомом непосредственно руководил горком партии, а в обкоме партии курировали 1 и 2 секретари обкома. Но я конечно с ним соприкасался по работе достаточно часто, потому что у нас много мероприятий иделогического характера  проходили в Ташкенте, в том числе и по международным связям, проведение фестивалей и так далее. Но и эти довольно непродолжительные встречи с ним позволяли мне высказать о нём более менее категоричное мнение. Мы ещё ко всему были с ним и соседи. Вы знаете,  по долгу службы  я общался с десятками, сотнями деятелями различного уровня, но Вахид Ахунович среди всех всегда выделялся исключительной деликатностью, исключительной интеллигентностью. Я никогда не слышал, что бы он повышал голос, никогда. Он всегда говорил очень ровно,  спокойно и очень хорошо об этом рассказано в статье Санобар Ахраловны  Ходжаевой. Когда он пригласил их вместе с Булутбеком на обход и предложил им пройти по одной из центральных улиц их района. Когда они шли  он только выразительно смотрел  на какие то места, где там был  хлам и другие недочёты. И это было гораздо  понятнее, чем если бы он говорил: “Нима қилябсизлар, қаерга қараябсизлар”,- повышая голос . Он этого никогда себе не позволял .

Выступление Аъло Максумовича Ходжаева
Аъло Максумовим Хўжаев марузаси

Я в добавок к этой великолепной книге хочу ещё подчеркнуть его мудрость и терпимость. Как то мы встретились с ним во дворе, он говорит: “Аъло Максумович, маҳалламизда  шу бир одамнинг туғилган куни бор, давайте сходим и поздравим его“.  Это был день рождения одного из бывших руководителей республики.  Я сказал, Вахид Ахунович, вы идите, конечно, но я не могу забыть и простить этому человеку, когда он в угоду москвичам критиковал Мирза Махмудовича Мусаханова и ташкентский метод возделывания хлопчатника. Этот деятель тогда заявил, что ташкентская технология возделывания хлопчатника- это всё выдумки Мусаханова. Вахид Ахунович посмотрел на меня и говорит: “Аъло Максумович, мы все вас знаем как очень доброго человека,  давайте сходим,  давайте будем  прощать людям их ошибки, может быть вынужденные ошибки”,- и после этих слов  я, конечно, пошёл с ним. Я  подумал , что  он просто человек очень большой души, он умел прощать и делать справедливые и правильные выводы, и поэтому, как мне кажется, эта черта его характера обеспечила существование его личности в памяти потомков.  Дай бог, что бы все здесь сидящие, как правильно сказал Шухрат Ильхамович: “Большинство из присутствующих сегодня — это  легендарные личности, которые заслуживают, что бы о них тоже в последствии писали книги и создавали фильмы”. Ну а для всех нас, конечно, ориентиром должен быть Вахид Ахунович.

Баҳром Ғафурович Қодиров — Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг вазир муовини, туқимачилик институтининг ректори бўлиб ишлаганлар.

Б.Ғ. Қодиров марузаси ва унг томонида фалсафа профессори Иброҳим ака Каримов
Выступление Б.Г.Кадырова справа от него профессор философии Иброгим Каримов

Аввалон бор  шу китобни дунёга келтирган ўртоқларга катта раҳмат, жуда катта ишни бошлагансизлар.  Воҳид Охунович туғрисида бундай   китобларни  Воҳид Охунович туғрисида қанча ёзсангиз кам  бўлса керак. Биринчидан Мухтор ака сизга илтимос қилмоқчи эдим. Фильм қиламан деган ният бор экан , Воҳид Охуновичнинг Қўқондаги фаолиятларини  ҳам кўрсатишларингиз керак.  Қўқон шаҳрида, масалан, у киши темир йулда, кейин шаҳар раҳбарлигида қанча мехнат қилганлар , у киши билан бирга ишлаган  одамларнинг умри ўтиб кетиб коляпти, улардан  ҳам интервью олиб қуйсангиз, яхши бўлар эди. Воҳид Охунович бизнинг районга қилган меҳрибончиликларини гапириб бермоқчиман. Давлат енгил саноати туқимачилик институтида ўша даврларда академик Мастура Агзамходжаева 17 йил ректор бўлганлар. Уша йиллар Воҳид Охунович  шаҳарга раҳбар сифатида  институтимизнинг қайта қўрилишида, унинг майдонини кенгайтириш ва  янги корпусларни барпо этишида анча меҳнат қилганлар. Бу тўғрисида ректоримиз ўтказилган мажлисларимизда кўп маротаба такрорлаганлар. Хусусан, ўша майдонда катта бир “шанхай”га ўхшаган одамлар турар  жойи бор эди. Шу оилаларга янги, замонавий уларни  янги жойга кўчиртирганлар. Шунинг эвазига бизнинг институт ҳудуди  анча кенгайиб, янги, янги  замонавий укув корпуслари қурилган. Кейинчалик мен  ҳам ректор сифатида  бу институтда хизмат қилганман  ва бўлган ўзгаришларда қатнашганман. Воҳид Охуновичнинг жойлари жаннатда бўлсин, руҳлари шод бўлсин.

Азамат Хайдарович Хайдаров – Маданиятвазирлиги қошидаги илмий-методик марказ                директори.  Маданиятвазири муовини, Ўзбекнаво уюшмаси райиси бўлиб ишлаганлар

Азамат ака Хайдаров марузаси
Выступление Азамата Хайдаровича Хайдарова

Менинг  исмим Азамат, Эркин акани уқалари  десам ҳам бўлади. Мен бу одамни кўрмаганман, лекин  Эркин акам шунақа китоб таёрланяпти, деганларида, мен ҳам шу китоб билан танишай, деб айтсам, менга уни олдинроқ бердилар. Мен бу китобни уқиб чиқдим. Ҳақиқатдан ҳам Воҳид Охунович улуғ инсонликларини билдим китобдан, кўз олдимга келтирдим. Жуда бир ибратли, хиқматли иш бўлибди. Бизнинг  Президентимиз,  муҳтарам Шавкат Миромонович китобхонлик тўғрисида китобхонларнинг маданиятини оширишҳақида жон куйдириб гапиряптилар. Бир таклиф бор.  Қанчалик бу таклиф маъқул бўладими, йўқми, лекин  мана шу  китобни бошқарув академиясига тақдим килиш керак. Чунки мен ўзим ҳам уқиганман у ерда, шундай китоблар етишмайди . Раҳбар қандай бўлиши керак, раҳбар маънавияти, раҳбар маданияти бир олижаноб инсон ва заҳматкаш раҳбар ҳаёти ва фаолиятидан олинган ибратли воқеа-ҳодисалар мисолида кўрсатилган. Уларнинг оилапарварлиги, фарзандлар тарбиясига оид  воқеалар орқали ифода этилган.   Бу нафақат инсон ҳақидаги воқеалар, ҳотиралар, бу дарслик, одобнома, ибратнома бўлибди. Шунинг учун мен хурсандман. Руҳлари шод бўлсин, қабрлари нурга тўлсин.            

Шухрат Ильхамович Жалилов: “ Эркин ака, бизда, ҳамма вилоятларда Президентимизнинг топшириқлари билан “Нуронийлар” маскани қурилди. Ҳар бирида библиотека ташкил қилганмиз. Жуда зўр бўлар эди, шу кутубхоналарга  бу китобни тақдим этсак. Бугун давлат миқиёсидаги тадбирларда 3-4 хоким ҳам қатнашди. Кўплари эшитишибди. Бизга тақдим этиладиган китобларни бировга бериб қўйманглар, дейишди. Иккинчидан, Козим Носирович алоҳида кўнғироқ килдилар: “ Мажлис бўлиб қолди, ман келолмайман, аммо менинг китобим албатта сизда турсин, мен олиб кетаман”,- дедилар.

Абдулла Қурбонович Нуъмонов – Тошкент шаҳар Куйбышев районида, исполком райиси лавозимида ишлаганлар.

А.Қ.Нуъмонов марузаси
Выступление А.К.Нугманова

Мен ёш йигит, Куйбишев районига, исполком райиси лавозимга тайинланганман. Воҳид Охунович Козимов, Асадулла Ашрафович Ҳужаев, Мирза Маҳмудович Мусахонов, худога минг қатла шукурки ҳаётимда  шундай  инсонлар билан учрашиш, улардан тарбия олиб, уларнинг қўли остида ишлаш  имконияти бўлган. Мана бугун китобни кўриб ҳақиқатдан Эркинак ага айтдимки: “ Это были  великие люди”.  Воҳид Охунович билан гаплашганимизда ҳеч качон, бировнинг дилини оғритиб, қаттиқ, ёмон сўз, гап гапирмаганлар. Ҳақиқатдан қандай оғир масала бўлмасин, у киши шу масаланинг ечимини топардилар. Бир куни, 1 январ, хамма  уйда янги йил байрамини ўтқазаёткан бир вақтда, кечаси, қорасувда бир вокеа содир  бўлди. Катта авария. Бир бутун микрорайон сувсиз қолди. Энди бу даҳшатли ҳодиса, чунки байрамона кайфиятда уйингизда сув бўлмай колса ёки чироқ ўчиб қолса, хаммаёкка овоза бўлиб,тўполон бошланади.  Кечаси келибдилар , мен кечроқ борибман. Келсам Воҳид Охунович турибдилар. “Ҳа, ука, нима бўлди”,- деб савол бердилар. Мен ҳали билмайман нима бўлганлигини, энди келдим. Мен айтдим: “Воҳид Охунович,  хозир ҳаммасини билиб айтаман”. Айтдиларки: “Укажон, сиз билиб олинг, районингизда бир фожеа бўлса, сиз биринчи бўлиб билишингиз керак. Бошқа замон бўлганда бошқалар сизни сўкиб, ҳозир уришиб кетарди. Билсам, Вохид Оҳунович аллақачон керакли идораларни сафарбар килиб, керакли буйруқларни бериб бўлган эканлар.    Санобар опа ҳотираларида жуда туғри ёзганлар, Воҳид Охунович қаттиқ сукмасдан, разбирался в ситуации и принимал правильные решения, попутно  воспитывая руководителей. Потому что руководителями не рождаются, ими становятся, благодаря опыту , проходя через ошибки, трудности, набивания шишек и, конечно, же благодаря таким наставникам, каким был Вахид Ахунович.

Ш.Т Нусратов Г.Л.Согонов А.К. Негманов Б.С.Камалов участники презентации
Презентация катнашчилари

Эрталаб соат 6 дан  чиқардилар районимиздаги кучаларни кўргани. Энди бизнинг район трасса бўлганда, Биринчи раҳбар утадиган, назоратда турарди. Текшириб бўлиб бизга ҳулосаларини айтардилар.  Танбеҳ бўлса фалончи жойга қараб куйинглар дердилар. Бошқа гап, сўкиш йуқ. Эркин акага шу китобни чиқарганлари учун катта раҳмат. Мен уйлайманки, бу бизга хаммамизга китоб совға, инъом. Бу китобни уқиб, болаларимизга ибрат сифатида ўқиттиришимиз даркор. Бу китобни улар ҳам билишсин, қандай инсонлар бўлган, қандай инсонлар билан ишлаганмиз. Ҳозирги раҳбарларимизга  ҳам шу китобдан бериш керак. Улар ҳам уқиб, Воҳид Охуновичдан қандай ишлаш,  қан ҳаёт кечириш кераклигини ўрганишсин.. Устозимизнинг оҳиратлари обод бўлсин. Этиборларинг учун раҳмат.

Сойибжон Садиқович Негматов – Узбекистон фанлар академиясининг академиги.

Академик С.С.Негматов марузаси справа от него Рисбай Хайдарович Джураев
Выступление академика С.С. Негматова
унг томонида Рисбой Хайдарович Джураев

Ассалому Алайкум азиз дўстлар, устозлар, хамкасабалар. Кўп йиллар аввал мен у махалда анча ёш эдим, Академик Уразбоев билан Қўқон га борган эдик. Шунда домла айтдиларки,  Қўқонда менинг  ёшликдан бўлган дустим Носирхон Усмоновнинг жияни темир йулда ишлайди, у билан учрашишимиз керак. Воҳид ака ўша пайитда Қўқонда темир йулнинг  Фарғона бўлими раҳбари бўлиб ишлар эдилар. Менинг амаким Мусабеков у ерда бош инженер эдилар. Шу билан амакими олдига бордик ва биргалашиб Воҳидаканинг олдиларига кирдик. Жуда яхши сухбат бўлди. Кейинчалик Воҳид ака  горкомга ишга утганларида ҳам биз домла билан  Қўқонга борсак албатта учрашардик. Уразбоев домла Воҳидакадан илтимос килдиларки, ҳар йили келганда мозорга бориб дуо килардим, хозир ҳам бориб келайлик, деб. Қўқон мозорига бордик, каранг, шундай тоззаки, шу энди куп жойларда бўлганмиз, кўрганмиз, ҳалиги жой боғга ухшайди. Мозорни шунчалар чиройли қилиб қуйишибди. Домла Ўразбоев ўтириб дуо килдилар, жуда хурсанд булдилар, баракалла, ука, шундай мозорни боғ қилиб қуйибсизлар, дедилар. Яна бир икки йилдан сунг бордик, яна яхши учрашувлар булди. Унда биз билан Академик Тошмухаммад Алиевич Саримсоков, академик Сагди Хасанович Сирожиддинов, Академик Журахонака Саидов бирга боришган эди. Шу 4 та академик бориб Вохиджонни кўрмасак бўлмайди, деб учрашишган. Қаранг энди, академиклар келишади, деб Данғарага бориб, ўша ердан кутволдилар мехмонларни. Шундай олимларни, устозларни ҳурмат киладиган, жуда ҳам юқори маданиятли инсон эдилар.  Ўша ерда кутиб олиб бир кун, бир ярим кун шаҳарни кўрсатиб, сухбатлашиб, ҳаммалари хурсанд бўлиб кайтишган. Воҳид ака кўп шоғирдларни тайёрлаганлар, Менинг амаким мисолида биламан.  Мен айтмоқчиманки, бу ҳақда бир шеър бор. “Хуш бўлур шогирд ҳаёти баркамол устоз билан. Устоз хурсанд бўлур шогирдлар парвози билан”. Мана шундай парвозларга чиқариб, кўп шогирдларни тайёрлаган инсон. Илоҳим жойлари жаннатда бўлсин , руҳлари шод булсин, худо ўз раҳматига олсин. Ҳаммаларингизга сиҳат-саломатлик, уйларингизга файзу барака, фарзандларингизга ширин турмуш, сизларга соғлик-саломатлик, ҳотиржамлик ато этсин. Рахмат.

Санобар Ахраловна Ходжаева – Мехнат ва ижтимои химоя вазири бўлиб ишлаганлар.

Выступление С.А.Ходжаевой
С.А.Хўжаева Марузаси

Во первых, я хочу поблагодарить всех, кто участвовал в создании этой книги. Я знаю, что эта книга писалась 2-3 года. Она писалась под жёстким контролем сына Вахида Ахуновича. Хочу что сказать, я много читала книг, которые выпускают о родителях , брате , сыне и.т.д. Но эта книга получилась фундаментальная. Все продумано, посмотрите какой шрифт  красивый и читабельный, каждое слово  отработано и на узбекском и русском языках. Ёзганимни ўзбек тилида  ўқиб, қоил қолдим. Қандай яхши таржима бўлган. Я просто поражена была с каким вниманием к деталям эта издана книга. Она издана с огромной любовью, вкусом. Бу ерда ўтирганларни 60% Воҳид Охунович билан ишлаган. Кўплари Воҳид Охуновични юлдизлари. Хозир одатку “Фабрика звёзд”.  Многие из нас воспитанники Вахида Ахуновича, его звёздочки. Ҳаммамизни ишга бир жойга кўйганлар , ҳаммамизни тарбиялаб, одам қилганлар, Воҳид Охунович. Маслаҳат биланми, ёрдам берибми, ҳаммамиз у кишига рахмат дейишимиз керак. Бу китобни каттароқ қилса бўлар эди, ёзадиганлар ҳали кўп. Энди ҳали кўплар уқигани  вақти бўлмаган, ман этмоқчиманки  оҳирги пайтда китоб яхши бўлса , роман бўлса уқийсан. Ман бу китобни ишонмайсизлар кечаси соат учгача уқибман.  Шунака қизиқиш билан ўқидим,чунки ҳар ёзган одам с юраги билан, шунчаки ёзмаган, ёзиб беринг деса , людми вложенса своя  любовь в воспоминания. Чунки Вахид Ахунович был такой человек. Я прочитала каждую статью этой книги. Но мы все, кто писали, не отобразили одну черту Вахида Ахуновича. Он был большим интернационалистом. Он никогда не выделял людей по их нации, татарин ли ты, русский, еврей. Вы посмотрите в самом аппарате сколько наций работало. Город Ташкент самый интернациональный город. Я знаю, в 80- х годах прошлого столетия была проведена перепись населения и по их данным в Ташкенте проживало более 100 национальностей. Попробуй поруководить таким городом. В городе Коканде, как вспоминает Вахид Ахунович, на пленуме горкома выступили железнодорожники, какая это была сила и там раскритиковали секретаря горкома , что его вынуждены были снять с работы. Вот этот эпизод есть в воспоминаниях Вахида Ахуновича.  А город Ташкент это республика в Республике. Тем не менее он сделал очень многое для Ташкента.

Участники презетации первый справа Саидмухтар Саидгазиевич Саидкасымов
Мажлис қатнашчилари унг томонда биринчиси С.С.Саидқосимов

Вот мы все работали, вот здесь сидят мои соратники, мы делали свою работу, но мы не знали, что мы делаем какое-то большое дело, мы считали, что это наш долг, это наша работа, за это мы получаем зарплату. Но никто из нас не стремился работать ради должности. Мы работой жили и получали удовлетворение.  У него в аппарате работала М.М.Мартьянова, ответсвенный секретарь исполкома. Не надо было иметь юриста, участие курирующего зам.председателя, если документ просмотрит Марья Михайловна. Вахид Ахунович мог спать спокойно Это была железная женщина. Железный человек, знающая женщина. И она держала документацию и исполнение решений под жёстким контролем. И таких кадров как не будешь ценить. Один Георгий Минасович Саркисов Первый заместитель председателя чего стоил и другие. То есть вне зависимости от национальности  человека      Вахид Ахунович  относился хорошо ко всем, кто профессионально выполнял свою работу. Как рассказал сын Вахида Ахуновича Эркин оказывается его обвиняли по надуманным проблемам,  за то, что он весь город засадил тополями и чинарами. Понятно , что после землетрясения город представлял из себя громадную строительную площадку. И необходимо было посадками быстро растущих деревьев спасать город и его людей от изнуряющей  жары.  Эти деревья доставляли нам массу проблем в работе. Как только осень наступала, Булутбек Бекмирзаев-председатель нашего райисполкома говорил мне: “ Ой, чинорлар, тераклар баргини туширади, яна баргларни теришимиз керак, қаерга буларни олиб борамиз”. Для него это был, знаете, страх, наступает осень. Весной, все знают, цветут одуванчики красивые. Первые цветы растут на газонах. Но через некоторое время они превращаются в пух. Вот Вахид Ахунович даже на это обращал внимание. Мы должны были срывать эти цветы не доводя процесс до образования пуха. Для него не было мелочей. Все мы сажали цветы , а его любимый цветок был, я никак не могу вспомнить название его. (Из зала возгласы: “Сальвия”)ред.. Мы искали эти цветы и сажали. А розы какие росли у нас.

Озод Хаджиевич Аскаров с коллегами

Конечно, сегодня наш город преобразился, красивый, не узнаешь некоторые площади. И порой я задаю себе вопрос : а почему мы это не могли сделать в своё время. На сегодняшние преобразования я смотрю с интересом. И сама себе отвечаю, у нас таких возможностей не было. Если мы возмём где-то деньги из других статей расхода бюджета, на нас тут же анонимка поступала с рекомендацией проверить откуда взяты средства. Откуда Ходжаева взяла эти средства и на что потратила. Финансовая дисциплина была жёсткой. Для нас все эти вещи были в запрете. Вот Шухрат Нусратов пришёл в наш Фунзенский район  уже после меня. Я как-то зашла и он меня пригласил к себе на чашечку кофе, и рассказал какие он планирует провести благоустроительные работы в районе. Там будет центр, здесь будет площадь. Но это было в 91-92 годах, когда уже во всю господствовала вольность в расходовании бюджетных средств и можно было злоупотреблять этим. Я ему говорю : “ Эх, Шухрат, если бы в моё время была бы такая свобода действий, что вы имеете сейчас, я бы весь район заново перестроила”. У нас такой свободы не было на проведение демонстраций трудящихся в дни 1 мая и 7 ноября для участия в параде, краску , знамёна с большим трудом находили, не то что бы перестроить район.

Шукурулла Таирович Дадашев Насим Насырович Усманов Мирзохид Махмудович Садыков
Ш.Т.Дадашев Н.Н.Усманов М.М.Содиқов мажлис қатнашчилари

Я не могу не вспомнить Шарафа Рашидовича Рашидова. Мы во главе колонны Френзенского района участвовали в демонстрации трудящихся. Перед нами стояла задача пройти в составе красиво оформленной, организованной колонны,  перед трибуной, где стояли руководители республики, области и города Ташкента, приветствующие демонстрантов. Проходя мимо трибуны руководители смотрели на нас и приветствовали размахивая руками. Вахид Ахунович тоже был в числе их. Наши окрылённые сердца  от радости и гордости за происходящее ещё на долго сохраняли это приподнятое настроение от праздника.   После демонстрации нас,  руководителей различных рангов собирали на торжественный приём по случаю праздника, где  угощали от имени руководства республики.  Вахид Ахунович такой интеллигент, культурный человек. Приведу пример,  в моих воспоминаниях этот случай описан. Мы были две женщины первые секретари райкома. Нас посадили за стол, где сидел Вахид Ахунович и Учкун Умарович Умаров ( 1 секретарь ташкентского горкома партии),  прямо напротив них.  На приёме в качестве горячей закуски принесли самсу. Мы традиционно привыкли её есть руками. Вахид Ахунович на всех приёмах никогда не брал в руки приготовленную по случаю торжества еду и не ел их традиционным способом, только с использованием столовых принадлежностей.  Я подумала,  лучше не есть самсу, чем так мне мучиться с ножом и вилкой. Его авторитет довлел над нами. И стесняясь,  мы толком непопробовали и  другие блюда. Так солоно не хлебавши ,  насытившись запахом свеже приготовленной самсы, остались завидуя окружающим. После приёма мы вышли проголодавшимися. Находясь  рядом, во время трапезы,  за обеденным столом с Вахид Ахуновичем, было невозможно от стеснения,  вести себя по другому. Ещё один случай я вспомнила. Это было уже на пенсии. Нас пригласил к себе на дачу Леонид Андреевич Костин, присутствующий здесь. Он много лет работал под руководством Вахида Ахуновича. Уже на пенсии он пригласил меня , Хосият Якубовну Якубжданову, работавшую ранее заместителем у Вахида Ахуновича, к себе в гости, на дачу, куда приглашал каждый год. Поразительно, Вахид Ахунович уже долгие годы как покинул свой пост, тем не менее его личность по прежнему довлела над нами, мы чувствовали какое-то стеснение, находясь рядом с ним. Леонид Андреевич угощал нас различными винами, коньяками, привезёнными для этого случая из Москвы. Однако мы стеснялись Вахида Ахуновича. Сидели и всегда отказывались от предложения при нём выпить. Настолько мы уважали этого человека и при нём не могли себя чувствовать свободно и на равных с ним.  

Мухтар Ганиевич Ганиев и Дамин Аддурахимович Асадов М.Ғ Ғаниев ва Д.А.Асадов

Я хочу сказать, что Вахид Ахунович несмотря на  то , что много работал, всегда внешне был опрятен, аккуратный, никогда не увидишь грязные манжеты, чисто одетый приходил на работу. В этом была заслуга его жены Кимиё Насыровны. Мы сегодня должны вспомнить и о ней. Вы понимаете, если бы Кимиё Насыровна была ревнивой женщиной, если бы она была бы ворчливой, предъявляла бы претензии, что все домашние дела на мне, дети, хозяйство, быт, Вахид Ахунович был бы раздражённым и работа у него так не ладилась бы.  Атмосфера в доме, созданная Кимиё Насыровной, “погода в доме”  позволяла Вахиду Ахуновичу работать спокойно. 31 декабря в 17-00 вечера, в канун празднования Нового года , я, новый назначенный председатель райисполкома была приглашена на совещание к Вахиду Ахуновичу. На повестке вопрос о выполнении плана сдачи металлолома нашим районом. Хорошо рядом был Шукурулла Рахматович Мирсаидов в то время работавший председателем горплана города  и он  доложил , что я выполнила план.  После,  когда мы вышли с совещания Шукурулла Рахматович предупредил меня, что смотри, я больше не буду тебя защищать, первый и последний раз.  Видите как, 31 декабря в 17-00 стоит вопрос о выполнении плана по  сдаче металлолома нашим районом. В этом весь Вахид Ахунович, работа,работа,работа. Поэтому читайте о Вахиде Ахуновиче эту книгу. Кто- то сказал из выступающих , что очень важно чтобы эту книгу читала молодёжь, она  не только для родственников, эта книга для молодёжи, для них это “Устав Жизни”. Изучая эту книгу они могут учиться, как надо построить свою жизнь. Вы знаете, многим не интересны биографии других людей, это особо  никого не интересует. Однако читая биографию Вахида Ахуновича, изучая его жизнь довоенного времени, самые тяжёлые времена, поражаешься. Кроме того, вот вы знаете, как это стыдно бывает людям жить в доме родителей жены, какое это унижение для мужчины согласно  нашим национальным традициям. Три года Вахид Ахунович жил в таких условиях, несмотря на то, что ему железная дорога выделила 2-х комнатную квартиру. Но однажды, войдя в кабинет своего начальника, он увидел плачущую женщину с 3 детьми, оставшуюся на улице. Страдания этой женщины так сильно повлияли на молодую душу Вахида Ахуновича и он отдал принадлежащий ему ордер и ключи от своей квартиры этой бедной измученной женщине. Разве может быть вершина человеческого благородства выше, больше, чем этот поступок Вахида Ахуновича. Читая его биографию не устаёшь поражаться его чесности и порядочности. Сегодня здесь на нашем собрании присутствуют люди имеющие не менее богатую биографию, но достичь высот  благородства Вахида Ахуновича очень тяжело.  

Я хочу особо поблагодарить организаторов сегодняшней нашей встречи. За то , что они сегодня собрали моих соратников. Мы прошли с ними огонь, воду и медные трубы. Сколько получали выговоров, скольких сами наказывали  людей за их проступки. Всё это было ради работы, ничего кроме работы нам было не нужно. Поэтому сегодня мне приятно видеть здесь соратников , которых может быть я  не видела более 30-35 лет, очень рада.  Желаю вам всем доброго здоровья, многих лет жизни . Некоторым приходится заново представляться, говорить я Ходжаева Санобар Ахраловна. Мы достигли такого возраста , когда уже приходится напоминать о себе друг другу. Желаю всем дожить до 90-100 лет, не болейте, долголетия вам, сегодня мы здесь все вместе, ещё будет продолжение в чайхане, с угощениями, но я думаю, что дух Вахида Ахуновича здесь с нами,  он присутствует, и я думаю, что он очень рад сегодняшнему торжеству. Вот вы мужчины ходите на утренние торжества, пловы касательно памяти того или иного деятеля. Приветствуете,  друг друга, поедите плов и быстро забываете, зачем вы пришли, к кому пришли, по какому поводу. Плов поели, чай попили и до свидания. Сегодня мы провели время иначе, вспоминая Вахида Ахуновича. Да прибудут дарами, светом и благостью  наши сегодняшние выступления, воспоминания и молитвы к нему в мир иной…  Руҳлари шод бўлсин, жойлари жаннатда бўлсин.

Мажлис қатнашчилари
Участники презентации

Реплика Аъло Максумовича: “Я хотел добавить к вашему выступлению, что эта книга не только для молодёжи, но и для старшего поколения».

«А как же»,- ответила Санобар Ахраловна.

                          Шароф  Ортиқович Убайдуллаев – “Нуроний” жамғармасини райисини муовини.

Руководство фонда «Нуроний» участники презентации «Нуроний» фондини раҳбарияти

Азиз ва муҳтарам дўстлар, худога минг қатла шукур, биз шундай даврга келдик. Бугун янги Ўзбекистон деган сўз чиқди. Эркин ака жуда чуқур фикрни билдирдилар: “Очиқ жамият шарофати билан шу китоб ижобати бўлди”. Видеолавҳалар 2003 йилда ёзилган бўлсада, лекин биз шундай даврни бошдан кечирдикки, ичимиздаги гапни айтолмасдик. Буюк боболаримиз, хусусан улкан империяни яратган  Амир Темур бобомиз ҳам  “Темур тузуклари” номли китобни бизга мерос қолдирганлар, сиймонинг биографик китоби ҳам бор.  Буюк Бобр бобомиз  ҳам не кунларни бошидан утказган, ватанидан бадарға бўлиб, узоқда яшаган. Лекин бизга “Бобурнома”ни ва бир қаторўлмасшеърий тўпламларни ёзиб колдирган. Ундан кейин қанча китоблар ёзилди.Бу бизга миллатимизнинг қадрияти. Афсус шундай бир даврлар бўлдики, биз “совет” даври деймиз, у даврда бизнинг раҳбарларимиз юрагидагини ёзолмас эди. Юрагидагини айтолмас эди. Кейин мустақиллик бошланди. Мустақиллик даврида  ҳам,  атоқли арбоблар  юрагидаги   дардини келажак авлод учун, ҳалқ учун  китоб қилиб чиқариш имкониятига эга бўлмаган. Шундай бир давр бўлди. Мана  янгиланаётган Ўзбекистонни биз нимада кўрамиз, Худога минг шукур  президентимиз Шавкат Миромонович Мирзиёев бизнинг миллатни,  ҳалқимизни яна китоб дунёсига қайтарди. Бу бежис эмас . Биз китобсиз, маънавиатсиз бир қадам олдинга кетолмаймиз. Ўтган 30 йиллимиз бунга гувоҳ.

Энди бу китобни улуғлиги ҳақида айтилди, мен қўшимча қилолмайман. Воҳид Охунович хотираларида ҳеч бир ўзини улуғлаб, ўзини юқорига  қуйиб ёзган эмас. Ҳар бир лавҳада, мана хозир райисимиз айтдилар, қандай  ишлар бўлмасин, китобда ёзилган қурилишлар борми, ободонлаштириш ишлари  борми, конференциялар бўладими ҳаммасининг бошида Шараф Рашидович турганларини кўп бора таъқидлаганлар. Шароф Рашидович ташаббуслари билан  кўп маротаба Москвага боришар экан. Шунда Шароф аканинг номидан илтимос килинса, хамма эшиклар очилар экан. Мана шундай бахтли журналистман, шу Воҳид Охунович шаҳарнинг отаси бўлганда у киши қўлида 5 йил шаҳар газетасида бош редактор бўлиб ишлаганман. Қандай  газета бўлганлигини Санобар Аҳраловна ўша пайтда биладилар. Мен ниҳоятда кўп маротаба у кишининг олдиларида бўлганман, у кишини  ниҳоятда куп  ранжитганман. Ўтириб иккаламиз суҳбат  килганмиз. Ҳар бир танқидий маколаларимизга изоҳ берардилар. Лекин шу билан бирга газетага бир иккита мавзу берардилар. Мана масалан бозорлар ишида кўп аризалар  тушганда,  бозорларга бориб, журналистларингиз билан бозорларни бир текшириб келинг, дегандилар. Қаранки, милиция бор, ҳалқ назорати вакиллари бор, лекин бизга ишонардилар, бу масалада бизга топшириқ берардилар. Бир уюшиб, бозорларни текшириб бу тўгрисида мақолаларни чиқарганимизда , эртаси куни катта мажлисдан сунг 17 бозорком ишдан кетган. Боғчаларни текширардик. Кейин бу масалалар ЦК нинг бюросида ҳам кўриб чиқиларди. Боғчалар директорлари қўлга тушарди. Боғча мудирларини ишдан чиқиб кетаётган маҳалда шундай буйруқ берганларки, уларнинг сумкасини текширишсин деб. Милиция, ҳалқ назорати, биз баробарига 30та боғча мудирларини  сумкасини очиб текширганмиз. Сумкасини очсак, ҳаммасида борда энди боғчанинг озик-овқатлари. Ҳаммасини фамилиясини берганмиз. Шараф Рашидович бюрода ўқиб роса кулганлар. Ўша ушалган мудирлар ичида Улжакани (Партия назорати қўмитасини райиси) хотинлари ҳам бор экан. Улжакани лавозимлари жуда катта эди. У кишининг  йулини кесиб ўтиб бўлмасди. Лекин ажойиб инсон эди. Фамилиялари актга тушганда унга етказишган ва мени  барибир чақиртиргандилар. Борсам, айтганлар: “ Роса бопладинг а… неча маротаба айтардим хотинимга бу ишларда узоқ бул деб”. Шунақа давр эканда.

Мен Вохид Охуновичнинг олдида, Руҳлари олдида карздор бўлганим учун бир воқеани айтиб бераман.   Шаҳарнинг 2000 йилигини нишонлашга тайёрланаётганимизда, Шуҳрат Нусратов бизнинг шефимиз эдилар. Мен бу инсон тўғрисида айтиб ўтишим керакки, яхши фазилатларидан бири ким қаерда касалхонада ётган, оддий одам бўладими, ҳамкасаба бўладими, бозор учарларини қилиб хабар олиб кетарди. Мен янги ишга келганимда редакцияга мани бутун шаҳарга таништиргандилар, мен бу инсондан миннатдорман. Айтмоқчи воқеам газетачилик билан боғлиқ. Бир куни газетанинг мақолаларини кўриб чиқятсам, бизнинг шахмат бўйича бир  энциклопедист олимимиз Мухиддиновнинг мақоласи кўзимга тушди.  У киши афсус бу кунларни курмади. Ўзбекистон шахмат дунёси бўлди, Узбеклардан шахмат бўйича жахон чемпиони чиқди. Хозирги кунда 7 та гроссмейстеримиз бор. Шахмат олимпиадасида медаль олиб келди жажжи шахматчимиз. Бу дегани келажакда Ботвинник, Михаил Таль, Фишерлар ҳам ўзбеклардан ҳам чиқади. Шахмат бўйича битта колонка берар эдик  “Шахмат Олами” деган. Шунда кичкина ахборот кетяпти: Олмата-Тошкент 2:0. Эртасига мен у одамдан сўрасам у менга караб : “Шубҳа қилябсизми”. 100 йил олдин ютқизган эканмиз. Олмата шаҳрини  номи у махалда Верний бўлган экан. Верний гарнизонининг офицерлари ўйнаган экан. Бизнинг бечора ўзбеклар ютқизган экан.  Агарда ҳозир шахмат ривожланган маҳалда яна бир маротаба ўйнасак, ютамизми бугун, дея савол бердим.  Ютамиз, деди. Хуллас Олмата редакцияси билан алоқалар бор эди. Улар билан низом туздик. 

Кадыр Гафурович Гулямов и Азамат Хайдарович Хайдаров Қ.Ғ. Ғуломов ва А.Х.Хайдаров

Тошкент 2000 йилигини ўтказиш ташкилий  қўмитаси раиси Шароф Рашидович эдилар. Биз бу таклифни киритдик. Шароф Рашидович менга, агарда ютқазсангиз, мендан яхшилик кутманг, дедилар. Бошлаган ишишнгиз яхши, лекин ютқазсангиз яхши бўлмайди. Ҳуллас иккинчи партияни ўйнадик. Шахматдаги биринчи юришни иккала шаҳар гориспокомининг раислари қилиши керак эди. Раиснинг биринчи шахмат юриши Е-2 Е-4, расм билан чиқаришимиз керак эди. Шу боис фотомухбир юборишга, келишганмиз, горкомнинг қарори чиққан эди. Воҳид Охуновичнинг олдиларига борсак ёки йуқ,  вактим йўқ, бу ишларга кайфият ҳам йўқ. Газетанинг  навбатдаги  сони чиқиш керак. Вақт кетябди. Ман телефон килдимда : “Воҳид Охунович, редакция газетанинг чиқишини кутиб турибди”,-десам : “ Сиз тушунинг ахир, мен ҳозир ЦК нинг бюросидан келдим. 150 домларнинг тагини сув олган, ҳамма ёқ оқиб ётибди. Шундай муаммо. Мен энди ҳозир шахмат уйнаб турсам, эртага суратим чиқиб турса, Шароф Рашидович нима деб айтадилар, шахмат ўйнаб турибдию  раис иш урнига”.  Шароф Рашидович сизга раҳмат дедилар, олдиларидан ўтганмиз, дедим. Шахмат ҳам, подваллар ҳам хал бўлаверади. Шу билан суратни чиқарганмиз. Китобда ўша сурат бор. Айтмокчиманки, Воҳид Охунович жуда катта олам эди, маданиятимизга жуда кўп ёрдам килганлар. Мана Булутбек ака яхши билсалар керак , бизнинг редацияга иккита ходимимизга , 20 каватли уйдан квартира ажраткан эдилар, ман сураганимдан сунг. Шогирдлар номидан рухлари шод бўлсин , жойлари жаннатда булсин.

Шухрат Ильхамович Жалилов – “Нуроний жамғармасининг райиси

Председатель фонда » Нуроний» Ш.И.Жалилов

                       Узр, бошқа сўз берилмайди, чунки чойхонада ошнинг таги алла качон олиниб кетди. Икки маротаба Эркинжон кулоғимга пичирлаб кетди. Ҳурматли , азиз, қадрдон устозлар, мана шундай учрашувларда сизлар билан  биринчи маротаба эмас, иккинчи ҳам эмас учрашиб турибмиз, ҳудога шукур. Бундай учрашувлар бўлиши учун, шундай китоблар бўлиши керак. Бу ерда ўтирганларнинг  ҳаёт йўли ёшлар учун , келажак учун, колаверса болалар учун ёзилиб қолдирилса,  ман уйлайманки, бу жуда керакли ва ўринли булади. Биз буни албатта асосий вазифа деб бўйнимизга оламиз. Энди нимага бу нарса керак деб уйласам, китобни очиб қарасам , жуда кўп илиқ сўзлар, хотиралар бор. Аммо агарда ўқиган бўлсаларинг отанинг невараси ёзган хотираларини, яъни Тимурнинг сатрларини ўқиб қўрсак, у ерда Воҳид аканинг  ҳаётий ўгитлари берилган. Санаб чикдим, 14та. Бу угитлар ўзига хос ёшлар учун ҳам , колаверса бизлар учун ҳам  кандайдир йулланма, кодекс деса ҳам бўлади. Шунинг учун келинглар, мана шундай ажойиб инсонларимиз республикани елкасида кўтариб турган, шундай инсонлар инсонлар туғрисида китоблар ёзайлик. Эркин ака, ҳақиқатдан ҳам сиз ҳақиқий уғил, сизга катта раҳмат мана шу китоб учун. Мухтор ака, сизга ҳам катта раҳмат. Сиз тўғригингизда ҳам ажойиб китоблар  чиқарса бўлади. Мана бу ерда Хожиакбар ака ўтирибдилар. У киши хозир Тошкент ҳақида китоб ёзяптилар. Ҳожиакбарака ҳақида достон ёзиш мумкин. Шундай инсонлар тўғрисида,  ишончим комил, сизлар билан биргаликда Нуроний  жамғармаси шу режаларни албатта амалга оширади. Катта раҳмат сизларга.